Freke Schellekens stelde hier namens GroenLinks vragen over aan het college, om in navolging van andere gemeenten in Nederland de bestaande graven van ex-KNIL militairen een bijzondere status toe te kennen. Op 27 mei 2024 werd het raadsvoorstel voorgelegd aan de Tilburgse raad en hier werd unaniem mee ingestemd.

De geschiedenis van Molukkers in Tilburg begint bij de onafhankelijkheid van Indonesië. Op basis van eerder gemaakte afspraken tussen Nederland en Indonesië, rekenden de Molukkers op onafhankelijkheid in Indonesië. Al snel bleek dat toenmalig president Soekarno van Indonesië een eenheidsstaat maakte. Op 18 september 1950 landde het Indonesisch leger op Ambon, de hoofdstad van de Indonesische eilandengroep de Molukken. Omdat de Nederlandse regering de prille betrekkingen met de voormalige kolonie niet wilde schaden, stond men de Molukkers die zich op Java bevonden niet toe om naar de Molukken te gaan en zich te voegen bij de strijd voor onafhankelijkheid.

Om dit te voorkomen werden op basis van een dienstbevel in 1951 bijna 4.000 voornamelijk Molukse KNIL militairen met hun gezinnen naar Nederland gehaald (ongeveer 12.500 personen in totaal). Onderweg en bij aankomst werden de KNIL-militairen ontslagen uit het leger. Door het woningtekort na de Tweede Wereldoorlog (WO2) werden zij met hun gezinnen opgevangen in zogenaamde woonoorden waar de woonomstandigheden verre van optimaal waren. Onder deze woonoorden vielen ook voormalige WO2 concentratie- en doorvoerkampen zoals Kamp Westerbork (Schattenberg) en Kamp Vught (Lunetten). In eerste aanleg was dit bedoeld als een tijdelijk verblijf. Naarmate de tijd verstreek werd duidelijk dat terugkeer niet meer mogelijk was.

De teleurstelling van het gedwongen verblijf in Nederland en niet terug naar het thuisland kunnen, de omstandigheden waarin de Molukse gezinnen hun weg hebben moeten vinden, de onverwerkte trauma’s van de oorlog en de periode erna heeft veel verdriet en psychisch leed veroorzaakt. De doorwerking daarvan is nog steeds zichtbaar bij de tweede en derde generatie Molukkers en het heden. Ook bij monde van Molukse Tilburgers is dit leven zwaar geweest. In 1964 kwamen de eerste Molukse oud-KNIL-militairen en hun gezinnen naar Tilburg. De grootste groep kwam in december van dat jaar uit woonoord ‘Kamp Vught’ (Lunetten). Zowel in Tilburg-West als in Tilburg-Noord is de Molukse gemeenschap nog steeds geworteld. De aanwezigheid van de Molukse gemeenschap in Tilburg kenmerkt zich door betrokkenheid bij de omgeving en inzet ten behoeve van de hele Tilburgse samenleving, waarvan stukken in het Regionaal Archief getuigen.

Het raadsbesluit
Het college heeft 2023-begin 2024 onderzocht of en hoe er een bijzondere status aan de graven van de eerste generatie Molukkers van oud-KNIL-militairen en hun echtgenoten gegeven kan worden. Onderzocht is hoe andere gemeenten zijn omgegaan met vergelijkbare verzoeken aangaande de grafrust voor deze 1ste generatie Molukkers en de vrijstelling van grafrechtkosten. Tilburg is niet de eerste gemeente die een dergelijk verzoek van de Molukse gemeenschap dan wel vanuit de raad heeft ontvangen. Tenminste 45 andere gemeenten in Nederland hebben zich gebogen over verzoeken tot eeuwige grafrust en kwijtschelding van grafrechtkosten.

In afstemming met de gemeente heeft de initiatiefgroep nabestaanden een zo volledig mogelijke lijst van graven in Tilburg van 1e generatie Molukse oud-KNIL-militairen, marinemensen en hun toenmalige echtgenotes inzichtelijk gemaakt. In beeld zijn 56 graven, waarvan 55 graven zich begeven op de gemeentelijke begraafplaats Centrale begraafplaats West en 1 op de protestantse begraafplaats Vredehof.

Met het toekennen van een beschermde bijzondere status aan de graven van 1e generatie Molukse oud KNIL-militairen, hun echtgenoten en marinemensen voor onbepaalde tijd erkennen wij het leed dat de Molukse gemeenschap van overheidswege is aangedaan. 

In het raadsvoorstel staat dat er met ingang van de nieuwe jaarlijkse verordening de graven een bijzondere status te geven, waardoor het graf niet zonder de expliciete toestemming van de nabestaanden geruimd mag worden. Ook de kosten voor het grafrecht voor het grafrecht, inclusief groot onderhoud, worden door de gemeente overgenomen. 
 

Het vervolg
Ook is in samenwerking met de Molukse gemeenschap in Tilburg een bredere verkenning gestart voor een monument ter nagedachtenis aan de eerste generatie Molukkers die onderdeel waren van de Tilburgse samenleving. Daarbij wordt er ook gekeken naar een eventueel breder educatief programma over Moluks cultureel erfgoed in Tilburg. Dit beiden in nauwe samenwerking met de nabestaande van de eerste generatie ex-KNIL-militairen van de Molukse gemeenschap in Tilburg. 

Als GroenLinks Tilburg zijn wij trots op dit resultaat, aangezien het verlenen van de grafrechten het leed erkent wat de eerste generatie Molukkers en de volgende generaties is aangedaan. Ook zijn we tevreden over de samenwerking tussen de Molukse gemeenschap en de gemeente die als gevolg van deze vragen zijn opgezet, om verder te kijken naar hoe het Molukse erfgoed verankerd kan blijven in Tilburg.